Não bộ là trung tâm điều khiển mọi hoạt động sống, từ suy nghĩ, cảm xúc đến khả năng ghi nhớ và ra quyết định. Tuy nhiên, ít ai biết rằng nhiều thói quen hàng ngày âm thầm tàn phá não bộ mà chúng ta vẫn lặp lại mỗi ngày — như thiếu ngủ, ngồi lâu, căng thẳng hay ăn uống không lành mạnh. Những hành động tưởng chừng vô hại ấy lại có thể làm giảm khả năng tập trung, suy giảm trí nhớ và đẩy nhanh quá trình lão hóa não. Vậy đâu là những thói quen nguy hiểm nhất và làm thế nào để bảo vệ não bộ của bạn? Cùng tìm hiểu chi tiết ngay sau đây.
10 thói quen hàng ngày âm thầm tàn phá não bộ
Làm quá nhiều việc cùng lúc
Thường xuyên đa nhiệm khiến não bộ phải liên tục chuyển đổi giữa các công việc, thay vì tập trung thực hiện từng nhiệm vụ cụ thể. Việc “nhảy việc” này khiến não tiêu tốn nhiều năng lượng hơn, dẫn đến mệt mỏi tinh thần, giảm hiệu suất làm việc và khả năng loại bỏ thông tin không cần thiết. Lâu dần, thói quen này còn ảnh hưởng đến sự tập trung và trí nhớ ngắn hạn.
Thay vào đó, hãy sắp xếp công việc theo thứ tự ưu tiên và hoàn thành từng việc một. Cách làm này giúp bạn duy trì sự tập trung cao độ, cải thiện khả năng ghi nhớ và nâng cao hiệu quả công việc.
Ngồi quá lâu
Một nghiên cứu đăng trên Frontiers cho thấy việc ngồi trong thời gian dài khiến lưu thông máu chậm lại, làm giảm lượng oxy và chất dinh dưỡng cung cấp cho não bộ. Tình trạng này được chứng minh có liên quan đến sự thay đổi cấu trúc ở vùng hồi hải mã — khu vực giữ vai trò trọng yếu trong quá trình học tập và ghi nhớ.
Để hạn chế tác hại, bạn nên thường xuyên đứng dậy vận động nhẹ, đi lại trong giờ nghỉ hoặc sử dụng bàn làm việc có thể điều chỉnh tư thế ngồi - đứng, giúp tăng cường lưu thông máu và cải thiện khả năng tập trung, ghi nhớ.
Bỏ qua giấc ngủ chất lượng
Nghiên cứu từ NIH cho thấy, trong giai đoạn ngủ sâu, não bộ tiến hành “dọn dẹp” độc tố như beta-amyloid — loại protein liên quan đến bệnh Alzheimer — đồng thời chuyển hóa trí nhớ ngắn hạn thành trí nhớ dài hạn. Việc thiếu ngủ kéo dài sẽ cản trở quá trình này, khiến não hoạt động kém linh hoạt, giảm khả năng tập trung, xử lý thông tin và dễ thay đổi cảm xúc.
Chỉ một đêm mất ngủ cũng đủ khiến sự tập trung và khả năng học hỏi giảm sút rõ rệt. Do đó, người trưởng thành nên duy trì giấc ngủ đều đặn từ 7–9 tiếng mỗi đêm để bảo vệ chức năng não bộ tốt nhất.
Căng thẳng kéo dài
Theo nghiên cứu được công bố trên Frontiers, việc căng thẳng mãn tính khiến cơ thể tiết ra cortisol liên tục — loại hormone khi ở mức cao có thể làm teo hồi hải mã, vùng não chịu trách nhiệm cho trí nhớ và học tập. Tình trạng này không chỉ cản trở khả năng hình thành ký ức mới mà còn gây rối loạn giấc ngủ và làm suy yếu hệ miễn dịch.
Áp dụng các phương pháp kiểm soát căng thẳng như hít thở sâu, thiền, viết nhật ký, tập yoga hoặc vận động nhẹ mỗi ngày có thể giúp làm dịu hệ thần kinh và tăng khả năng phục hồi tinh thần hiệu quả.
Cô lập xã hội
Các hoạt động giao tiếp thường xuyên giúp kích thích những vùng não chịu trách nhiệm điều hòa cảm xúc, ghi nhớ và xử lý tình huống. Khi thiếu sự tương tác xã hội, não bộ mất đi nguồn kích thích này, dẫn đến nguy cơ cao bị trầm cảm và suy giảm nhận thức.
Ngay cả những cuộc trò chuyện ngắn mỗi ngày — như nói chuyện với hàng xóm, đồng nghiệp hoặc gọi điện cho bạn bè — cũng giúp duy trì các kết nối thần kinh và góp phần cải thiện sức khỏe tâm trí.
Nghe nhạc lớn qua tai nghe
Việc thường xuyên nghe nhạc ở âm lượng cao, đặc biệt qua tai nghe, có thể gây hư hại vĩnh viễn cho thính giác do tổn thương các tế bào lông nhỏ trong tai trong. Khi khả năng nghe giảm, não phải hoạt động nhiều hơn để xử lý âm thanh, dẫn đến hao tổn năng lượng cho các chức năng khác như ghi nhớ, tập trung và suy luận logic.
Các nghiên cứu từ Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) cũng chỉ ra rằng mất thính lực không được điều trị làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức và mắc chứng mất trí nhớ.
Để bảo vệ đôi tai và não bộ, hãy tuân theo quy tắc 60/60: chỉ nghe tối đa 60% âm lượng trong không quá 60 phút mỗi lần.
Không nên thường xuyên nghe nhạc ở âm lượng cao
Chế độ ăn uống thiếu lành mạnh
Não bộ tiêu thụ khoảng 20% tổng năng lượng cơ thể, do đó dinh dưỡng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc duy trì chức năng thần kinh.
Theo nghiên cứu từ NIH, chế độ ăn giàu thực phẩm chế biến, đường tinh luyện và chất béo xấu làm tăng viêm và stress oxy hóa — hai yếu tố đẩy nhanh quá trình lão hóa tế bào não.
Thay vào đó, hãy bổ sung thực phẩm giàu dưỡng chất như cá nhiều omega-3, rau xanh, quả mọng, các loại hạt và hạt giống để cung cấp vitamin, khoáng chất cùng chất chống oxy hóa, giúp tăng cường kết nối thần kinh và bảo vệ sức khỏe não bộ.
Chế độ ăn uống thiếu lành mạnh gây hại cho não bộ
Thiếu kích thích tinh thần
Não bộ cũng giống như cơ bắp — nếu không được “rèn luyện” thường xuyên, nó sẽ dần mất đi sự linh hoạt và nhạy bén. Việc không tham gia vào các hoạt động thử thách trí tuệ có thể khiến các kết nối thần kinh suy yếu, làm giảm khả năng ghi nhớ, tư duy logic và tốc độ phản xạ.
Những hoạt động như đọc sách, giải ô chữ, chơi cờ, học kỹ năng mới hoặc thử một sở thích khác đều giúp kích hoạt các vùng não, thúc đẩy hình thành kết nối thần kinh mới và tăng cường “dự trữ nhận thức” — yếu tố giúp ngăn ngừa suy giảm trí nhớ theo tuổi tác.
Không bổ sung đủ nước
Não bộ chứa đến khoảng 75% là nước, vì vậy chỉ cần mất nước nhẹ cũng có thể khiến bạn đau đầu, chóng mặt, giảm khả năng tập trung và trí nhớ ngắn hạn. Khi cơ thể thiếu nước, lưu thông máu bị ảnh hưởng, khiến oxy và dưỡng chất khó đến được tế bào não.
Hãy duy trì thói quen uống nước đều đặn suốt cả ngày, không đợi đến khi khát mới uống, để đảm bảo não hoạt động hiệu quả và tinh thần luôn tỉnh táo.
Tiếp xúc màn hình trước giờ ngủ
Ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính hay TV ức chế melatonin – hormone giúp cơ thể nhận biết thời điểm nghỉ ngơi. Việc sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ làm rối loạn nhịp sinh học, giảm chất lượng giấc ngủ sâu – giai đoạn mà não cần để phục hồi và ghi nhớ thông tin.
Để cải thiện giấc ngủ và sự minh mẫn, hãy tắt các thiết bị điện tử ít nhất 30 phút trước khi ngủ, thay vào đó đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ nhàng để thư giãn não bộ.
Không nên tiếp xúc màn hình trước giờ ngủ
Câu hỏi thường gặp
Thiếu kích thích tinh thần có ảnh hưởng nghiêm trọng đến não bộ không?
Có. Khi não không được “vận động” thường xuyên, các liên kết thần kinh yếu đi, làm giảm khả năng tập trung, ghi nhớ và phản xạ. Việc duy trì các hoạt động kích thích trí não giúp tăng cường sức khỏe nhận thức lâu dài.
Uống ít nước có thật sự khiến não hoạt động kém hơn không?
Đúng vậy. Mất nước, dù chỉ nhẹ, cũng làm giảm lưu lượng máu lên não, gây mệt mỏi, nhức đầu và giảm trí nhớ ngắn hạn. Uống nước đều đặn là cách đơn giản để duy trì sự tỉnh táo và hiệu suất làm việc cao.
Vì sao không nên dùng điện thoại trước khi đi ngủ?
Ánh sáng xanh từ màn hình làm ức chế melatonin, khiến cơ thể khó đi vào giấc ngủ sâu. Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ và tăng cường khả năng tập trung vào ngày hôm sau.
>>> Xem thêm: Ngồi 10 tiếng một ngày ảnh hưởng thế nào đến não bộ?
Dù não bộ có khả năng thích nghi đáng kinh ngạc, nhưng việc duy trì những thói quen hàng ngày âm thầm tàn phá não bộ sẽ khiến sức khỏe tinh thần và khả năng nhận thức suy yếu theo thời gian. Chỉ với vài thay đổi nhỏ như ngủ đủ giấc, vận động thường xuyên, ăn uống cân bằng và hạn chế căng thẳng, bạn đã có thể giúp não bộ phục hồi và duy trì sự minh mẫn dài lâu. Hãy bắt đầu ngay hôm nay để bảo vệ “trung tâm trí tuệ” quý giá của bạn khỏi những tổn hại thầm lặng. Theo dõi Noguchi Việt Nam để xem thêm nhiều bài viết hay!
Sản phẩm bạn có thể quan tâm:
Lưu ý: Các thông tin và sản phẩm được đề cập trong bài viết chỉ nhằm mục đích tham khảo. Để đảm bảo an toàn khi sử dụng, bạn nên hỏi ý kiến Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng.
