Loãng xương là một bệnh lý phổ biến ở người cao tuổi, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh. Bệnh loãng xương làm giảm mật độ và chất lượng xương, khiến xương trở nên yếu và dễ gãy. Loãng xương có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như gãy xương cột sống, xương đùi, xương cổ tay, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe của người bệnh.

Nguyên nhân bệnh loãng xương

Xương là một cơ quan luôn trong trạng thái liên tục đổi mới, xương mới sẽ liên tục được tạo ra và xương cũ bị phá vỡ. Khi còn trẻ, cơ thể tạo ra xương mới nhanh hơn, do đó khối lượng xương sẽ tăng lên. Hầu hết mọi người đạt được khối lượng xương cao nhất vào khoảng năm 20 tuổi. Khi lớn tuổi, khối lượng xương bị mất đi nhanh hơn được tạo ra, từ đó gây nên bệnh loãng xương.

Các nguyên nhân chính gây ra bệnh loãng xương bao gồm:

- Thiếu hụt canxi và vitamin D: Canxi và vitamin D là hai chất dinh dưỡng quan trọng cho sự hình thành và duy trì xương. Nếu cơ thể không nhận đủ canxi và vitamin D từ chế độ ăn uống hoặc bổ sung, xương sẽ bị mất đi dần dần.

- Giảm nội tiết tố nữ: Nội tiết tố nữ là một loại hormone giúp bảo vệ xương khỏi sự phá hủy. Khi phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh, nồng độ nội tiết tố nữ giảm xuống, làm tăng tốc độ mất xương.

- Lối sống sinh hoạt không hợp lý: Ít vận động, thường xuyên mang vác các vật nặng, lao động vất vả, hút thuốc lá, uống rượu bia, uống nhiều cà phê, nước ngọt có ga... là những yếu tố làm giảm khả năng hấp thu canxi và tăng nguy cơ loãng xương.

- Các yếu tố di truyền và bẩm sinh: Một số người có cơ địa yếu, xương mỏng, xương nhẹ hơn bình thường, hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh loãng xương, có nguy cơ cao mắc bệnh loãng xương hơn người bình thường.

- Các bệnh lý hoặc thuốc liên quan: Một số bệnh lý như bệnh tiểu đường, bệnh tuyến giáp, bệnh thận, bệnh gan, bệnh celiac... có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và làm giảm mật độ xương. Một số loại thuốc như corticoid, thuốc chống đông máu, thuốc chống động kinh, thuốc chống ung thư... cũng có thể làm tăng nguy cơ loãng xương nếu dùng lâu dài.

Triệu chứng bệnh loãng xương

Bệnh loãng xương thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, nhiều người bệnh chỉ phát hiện khi xương bị gãy do chấn thương nhẹ hoặc không rõ nguyên nhân. Các triệu chứng thường gặp của bệnh loãng xương bao gồm:

• Đau lưng, đau xương, đau khớp, đặc biệt là ở vùng cột sống, xương sườn, xương hông.
• Giảm chiều cao, gù lưng, khom lưng, dáng đi cong vẹo do xương cột sống bị xẹp.
• Xương dễ gãy, thường gặp ở xương cột sống, xương đùi, xương cổ tay, xương sườn, xương chậu, xương cẳng chân.
• Răng dễ bị sâu, lỏng, rụng do xương hàm bị loãng.
• Móng tay dễ bị gãy, tóc dễ bị rụng, da dễ bị khô, nứt nẻ do thiếu canxi.

Chẩn đoán bệnh loãng xương

Để chẩn đoán bệnh loãng xương, bác sĩ thường dựa vào các phương pháp sau:

- Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, lối sống, chế độ ăn uống, thuốc đang dùng, các triệu chứng liên quan của bệnh nhân. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra chiều cao, cân nặng, dáng đi, độ cứng của xương, độ linh hoạt của khớp của bệnh nhân.

- Xét nghiệm máu và nước tiểu: Xét nghiệm này giúp đánh giá mức độ hấp thu và đào thải canxi, vitamin D, hormone, các chỉ số chức năng gan, thận, tuyến giáp của bệnh nhân. Xét nghiệm này cũng có thể phát hiện các bệnh lý khác có liên quan đến bệnh loãng xương.

- Chụp X-quang: Chụp X-quang là phương pháp đơn giản và phổ biến để phát hiện gãy xương do loãng xương. Tuy nhiên, chụp X-quang không thể đánh giá được mức độ loãng xương một cách chính xác, chỉ khi mất khoảng 30% mật độ xương mới có thể nhìn thấy được sự thay đổi trên phim X-quang.

- Chụp quang phổ hai năng lượng (DEXA): Đây là phương pháp chẩn đoán vàng chuẩn để đo mật độ xương của bệnh nhân. Phương pháp này dùng hai tia X có năng lượng khác nhau để xuyên qua xương và đo lượng tia X bị hấp thụ bởi xương. Từ đó, tính ra chỉ số T-score, thể hiện mức độ loãng xương so với người bình thường cùng độ tuổi và giới tính.

Cách phòng ngừa loãng xương

Để phòng ngừa loãng xương hiệu quả, cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau, bao gồm:

1. Chế độ dinh dưỡng

• Bổ sung đầy đủ canxi: Canxi là thành phần chính của xương, giúp xương chắc khỏe. Nhu cầu canxi hàng ngày của người trưởng thành là 1000mg. Lượng canxi này có thể được cung cấp từ các thực phẩm giàu canxi như sữa, sữa chua, phô mai, cá hồi, rau lá xanh,...
• Bổ sung vitamin D: Vitamin D giúp cơ thể hấp thu canxi hiệu quả. Nhu cầu vitamin D hàng ngày của người trưởng thành là 600 IU. Vitamin D có thể được cung cấp từ ánh nắng mặt trời, thực phẩm như cá béo, lòng đỏ trứng,... và viên uống bổ sung.
• Hạn chế các thực phẩm ảnh hưởng đến hấp thu canxi: Một số thực phẩm như cà phê, trà, nước ngọt có gas, bia rượu,... có thể ảnh hưởng đến hấp thu canxi.

2. Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục thường xuyên giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và mật độ xương, giảm nguy cơ gãy xương. Các bài tập tốt cho xương bao gồm:

• Tập đi bộ: Đi bộ ít nhất 30 phút mỗi ngày là một cách đơn giản để tăng cường sức khỏe xương.
• Tập chạy bộ: Chạy bộ giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và mật độ xương.
• Tập tạ: Tập tạ giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và mật độ xương.
• Yoga: Yoga giúp cải thiện sự cân bằng và giảm nguy cơ té ngã.

3. Lối sống lành mạnh

• Bỏ hút thuốc lá: Hút thuốc lá có thể làm giảm mật độ xương và tăng nguy cơ gãy xương.
• Hạn chế uống rượu bia: Uống quá nhiều rượu bia có thể ảnh hưởng đến hấp thu canxi và làm giảm mật độ xương.
• Tránh té ngã: Té ngã là nguyên nhân hàng đầu gây gãy xương ở người cao tuổi. Cần thực hiện các biện pháp phòng tránh té ngã như:
  • Dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng.
  • Lắp đặt tay vịn trong nhà tắm và cầu thang.
  • Mang giày dép phù hợp.
  • Tập thể dục để cải thiện sự cân bằng.

4. Khám sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm loãng xương và có biện pháp điều trị kịp thời.

Lưu ý:

• Phụ nữ sau mãn kinh và người cao tuổi là những đối tượng có nguy cơ cao loãng xương. Do đó, cần đặc biệt chú ý đến việc phòng ngừa loãng xương.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn về chế độ dinh dưỡng, tập luyện và sử dụng thuốc phù hợp để phòng ngừa loãng xương.

5. Một số biện pháp phòng ngừa bổ sung

Ngoài những biện pháp trên, bạn có thể tham khảo thêm một số biện pháp phòng ngừa bổ sung sau đây:

• Bổ sung vitamin K: Vitamin K giúp cải thiện chuyển hóa protein, góp phần vào quá trình tạo xương.
• Bổ sung magie: Magie giúp tăng cường sức khỏe xương và giảm nguy cơ gãy xương.
• Sử dụng các thực phẩm chức năng: Một số thực phẩm chức năng có thể giúp phòng ngừa loãng xương, như canxi, vitamin D, vitamin K, magie,...